وقت نماز خفتن (عشاء) (عشاء اول، عشاء ثانی)
نظر به قول امامین (امام ابویوسف و امام محمد)، عشاء اول، یعنی
آن وقتی است که با ناپدید شدن سرخی در روی خط افق ظاهری در غرب، شروع می
شود. در سه مذهب دیگر نیز اینگونه می باشد. نظر به قول امام اعظم، وقتی است
که با ناپدید شدن سفیدی در روی خط افق ظاهری در غرب شروع می گردد. در مذهب
حنفی، تا به وقت شب شرعی، یعنی تا به هنگام سفیدی فجر صادق می باشد. ناپدید
شدن سرخی، آن وقت است که کنارهٔ بالایی خورشید به اندازهٔ ۱۷ درجه به زیر
افق سطحی (ظاهری) می آید. ازین ببعد، یعنی با آمدن به ارتفاع ۱۹ درجه،
سفیدی ناپدید می شود. وقت آخر نماز خفتن (عشاء) در مذهب شافعی، کسانی هستند
که می گویند، تا به هنگام نصف شب شرعی می باشد. ادای نماز خفتن (عشاء)، در
بعد از نصف شب شرعی، در نظر آنان جائز نمی باشد. اما در حنفی، مکروه می
باشد. هر چند در مذهب مالکی، ادایش تا به هنگام پایان شب شرعی صحیح هم
باشد، ادایش بعد از یک سوم شب شرعی گناه می باشد. کسی که نمازهای پیشین
(ظهر) و شام (مغرب) را در اوقاتی که دو امام (امام ابويوسف و امام محمد)
بيان داشته اند نتواند ادا کند، به قضا نگذاشته، بر حسب قول امام اعظم بايد
ادا کند، در اين صورت، در آن روز نمازهای دیگر (عصر) و خفتن (عشاء) را نيز،
نبايد قبل از وقتی که امام اعظم بيان داشته اند ادا کند. در حنفی، کسيکه
قبل از خروج وقت، تکبير افتتاح گرفته باشد، اما در مالکی و شافعی کسيکه قبل
از خروج وقت، يک رکعت ادا کرده باشد، نماز را در وقتش ادا کرده است. احمد
ضيا بگ [احمد ضيا بگ توفی سنة ۱۳٥٥ هـ. [۱۹۳٦ م.] فی استانبول] در کتاب
(علم هيئت) ميگويد که:
(هر چه اندازه که به قطبها نزديک رفته شود، ابتدای اوقات نمازهای صبح و
خفتن (عشاء)، يعنی اوقات فجر و شفق، از اوقات طلوع و غروب خورشيد دور
ميشود. يعنی ابتداء اوقات نمازهای صبح و خفتن (عشاء)، به يکديگر نزديک
ميشود. اوقات نماز هر کشور، نسبت به فاصله از خط استوا يعنی نسبت به درجهٔ
عرض [φ] و به ميل خورشيد، [δ] يعنی نسبت به ماه و روزها، تغيير ميکند.) [در
جاهايی که درجات عرض از (ميل–۹۰) بيشتر باشد هيچ وقت روز و شب نميشود. اگر
متمم درجهٔ عرض [زاويه ايکه درجهٔ عرض را به ۹۰ درجه اتمام ميکند] > ميل
+ ۱۹ باشد، يعنی مجموع ميل شمس با درجات عرض ( ْ۷۱ = ۱۹–۹۰) ويا در
زمانهايی که بيشتر از ۷۱ درجه باشد، در ماه های تابستان که ميل خورشيد از
پنج درجه بيشتر ميشود، قبل از ناپديد شدن شفق، فجر شروع ميشود. برای همين،
مثلاً در شهر پاريس که درجه عرض '٥۰ ْ٤۸ است بين ۱۲ جون (ژوئن) تا ۳۰ جون
(ژوئن) اوقات نمازهای صبح و خفتن (عشاء) شروع نميشود، يعنی تحقق نمييابد].
وقت در مذهب حنفی، سبب نماز است. اگر سبب نماز در ميان نباشد، نماز فرض
نميشود. در اين حالت، در اينگونه کشورها اين دو نماز فرض نميشود. ولی در
نظر بعضی علما، نماز را مطابق به اوقات محل هاييکه درجات عرض شان به اينها
نزديک ميباشد، ادا کردن فرض ميگردد. [در زمان هايی که وقت اين دو نماز شروع
نميشود، ادا نمودن در اوقات آخرين روزيکه اوقات نمازهای مذکور تحقق يافته،
مستحسن ميباشد.]
به زمان ما بين وقت فجر و وقت طلوع (حصّهٔ فجر) گويند. به زمان ما بين وقت
شفق و وقت غروب (حصّهٔ شفق) گويند. زمانهای فضل دائر اوقات فجر و شفق از
وقت ظهر اذانی [يعنی از نصف شب] کسر ميگردد. و يا، هنگاميکه نصف فضله، به
متمم های فضل دائرهايشان در ماههای زمستان اضافه، در ماههای از متمم های
فضل دائرهايشان تابستان کسر کرده شده، به زمان تبديل گردد، اين زمانهای
حصّه بدست ميآيد. بدليل اينکه ارتفاع های اوقات شفق و فجر علامت (–) دارند،
فضل دائرهايشان، از نيمه شب شروع ميشود.