اعتقادنامه – ۳

و مع هذا نیک و بد و كفر و اسلام و طاعت و معصیت و اعمال اختیاری و اضطراری بندگانرا او تعالی آفریند و موثر حقیقی اوست و بس و آثاریكه از اسباب ظاهریه هویدا می شوند بحقیقت او تعالی در پردهء اسباب میكند مثل آتش مدخلی در سوزندگی ندارد و سوزنده او تعالی است و بس اما عادتش چنان است تا آتش بچیزی نرسد آن چیز را نسوزاند و اگر میخواهد بی آتش میسوزاند چون ققنس و در آتش نگه میدارد چون سمندر و چون حضرت ابراهیم خلیل علیه وعلی آله الصلاة والتحیات من الملك الجلیل پس حق تعالی برای نظام عالم اگر چه قدرت كامله او را هیچ سبب در كار نیست حسب العادت بمحض رحمت اسبابرا روپوش افعال خود فرموده است در هیچ چیز بی سبب تاثیر نمیكند چه اگر كارهای او تعالی در پرده اسباب نمی بودند هیچكس را افتقار هیچكس و به هیچ چیز نمی بود و همه كس بیواسطه در قضای حوائج متوجه ذات اقدس او تعالی میشدند و بس و در اینصورت سر رشته حاكم و محكومی و خادم و مخدومی و استاد و شاگردی و غیر اینها بهم میخورد و نظام معاد و معاش مختل میشد و امتیاز در میان نیک و بد و مطیع و عاصی بكلی مرتفع میگشت و اگر خواهد خلاف عادت میكند مثلا ایمان را بسبب دخول جنّت كرده است و كفر را سبب خلود نار ساخته است و اگر بالفرض خواهد كافر را از دوزخ برون میكند و مسلمانانرا به بهشت نمی برد اما نصّ راه این فرض را بند كرده است و همچنین برنده اوست و تیغ سبب عادیت و علی هذا القیاس و بهمین روش ایجاد كنندهء افعال عباد اوست و اختیار انها سبب عادیت مر ایجاد او تعالی شانه هر فعلی را از افعال اختیاریّه بندگان اختیار كنند آن فعل را خلق میفرماید و اگر اختیار نه كنند خلق نمیفرماید چنانكه اگر آتش بچیزی رسد او را میسوزاند