اعتقادنامه – ۴

و اگر نرسد نمیسوزاند پس افعال اختیاریّهء بندگان هم مانند افعال اضطراریه و سائر جواهر و اعراض از علوّیات و سفلیّات آفریدهء خداست همین قدر تفاوت هست كه افعال اختیاریهء عباد را بسبب اختیار عباد می آفریند چنان كه احراقرا بسبب وصول نار می آفریند بخلاف سائر مخلوقات كه توقفی بلكه تعلقی باختیار بنده ندارند بر چیزی دیگر موقوف باشد یا نباشد بالجمله حركهء اختیاریهء بنده را دو جهت است باعتبار قیام و تعلق قدرت و اراده بنده بان كه معبّر است بكسب مسند است به بنده و صفت عادی اوست و مدار وعد و وعید وامر و نهی همین است و باعتبار ایجاد و خلق مسند است بحق تعالی و مخلوق اوست نه صفت و كسب او و آیة كریمه وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ دلالتی ظاهری برین تفصیل دارد ما موصوله بود یا مصدریّه و اعتبار اول مانع جبر و اعتبار دوم واقع قدر است پس بر فعلی را از افعال بندگان بجناب اقدس باری نسبت كنند [باعتبار دویم و هر جا به بنده نسبت كنند] باعتبار اولست تفصیل كلام و تحقیق مقام اینكه بنده را از تمامی مخلوقات مدخلیتی در وجود افعال است و بس و از آنها در افعال خود و از آنها در اختیاریاتش و دخلی كه او را در اختیاریات هست همین كسب است كه سبب خلق آنهاست قدرت را تاثیر بالقوه ثابت كنیم چنانكه آمدی گوید یا نكنیم هیچ منافاتی نیست در میان اینكه افعال اختیاریه عباد مخلوق خدایند و اینكه مختار عباد اند چنانكه از تفصیل سابق و لاحق روشن و مبرهن است و اختیار بنده نه باین معنیست كه بنده هر چه خواهد كند و هر چه نخواهد نكند كه این از بندگی دور است كه قدمی دعوی الوهیّت دارد اعاذنا الله تعالی