اعتقادنامه – ۵

بلكه باین معنیست كه حق تعالی بمحض فضل بنده را قوه داده است كه بدو از عهده بعضی مایحتاج خود و آنچه بدان مكلّف شده است برون تواند آمد در تمامی عمر باسباب و زاد و راحله حجی و در سالی یكماه روزه و در شبانه روزی پنج فرض نماز و با وجود تموّل بعد از مدّتی (یک سال هجری) چهل یكی از نصاب زر و سیم میتواند داد و ازین هم غلط نباید شد كه چندین ماجرای اختیار بر عباد میكند و چه این منافی اختیار بنده نیست غایتش اینست كه بنده افعال غیر اختیاری هم داشته باشد و این عین مدعاست تا كمال الوهیّت حق جلّ و علا همه وقت هویدا بود اكثر مردم مراد علما را نافهمیده انكار مقال سلف صالحین و اكابر اهل سنت مینمایند و در قدرت و اختیار بنده تردد دارند و بنده را مضطر و عاجز میدانند و بعضی وقایع بی اختیاری عباد را دلیل مدعای خود نموده در طعن اكابر دین كه همه بر اختیار عباد متـّفـقـنـد زبان درازی میكنند نعوذ بالله تعالیٰ بدانكه توانستن كردن و ناكردن كاریرا بی ترجیح قدرت [گویند] و تخصیص یكی را از هر دو بوقوع یا بزبانی (یعنی خواستن انجام دادن فعل اختیار شده را) اراده [گویند] و ترک اعتراض را رضا [گویند] و مقارنهء قدرت و اراده را بفعلی بشرط تاثیر خلق [گویند] و بشرط عدم تاثیر كسب [گویند] و بی هیچ شرط اختیار گویند و نفس قدرت و نفس اراده و تحویل او را از هر یكی از دو ضد بدیگری نیز اختیار گویند؛ پس لازم نیست هر كه مختار بود خالق باشد چنانكه لازم نیست هر چه مراد بود مرضی باشد و اختیار با كسب جمع میشود چنانكه با خلق جمع می شود لهذا بنده مختار است و كاسب و خدا مختار است و خالق و همچنین او تعالی خالق و مرید طاعات و معاصی بندگان