شناختن معنی تسبیحات چهارگانه - ۱

اكنون وقت آنست كه: «سبحان الله والحمد لله ولا اله الا الله والله اكبر» بشناسی، كه این چهار كلمهٔ مختصرست، جامع معرفت حضرت الهیت.

چون از تنزیه خود تنزیه وی بشناختی، سبحان الله بشناختی،

و چون از پادشاهی خود تفصیل پادشاهی وی بشناختی: كه همه اسباب وسایط مسخر ویند – چون قلم در دست كاتب- معنی الحمد لله بشناختی: كه چون منعم جز وی نبود، حمد و شكر جز ویرا نباشد؛

و چون بشناختی كه، هیچكس را از سر خویش فرمان نیست، لا اله الا الله بشناختی؛ اكنون وقت آنست كه معنی الله اكبر بشناسی و بدانی كه این همه بدانستهٔ و از حق تعالی هیچ چیز بندانستی. كه معنی الله اكبر آنست كه گوئی كه خدای بزرگترست و حقیقت این آن باشد كه بزرگتر از آنست كه خلق ویرا بقیاس خویش بتواند شناخت، نه معنیش آنست كه وی از دیگری بزرگترست، كه جز وی، هیچ چیز دیگر نیست تا وی از آن بزرگتر بود. كه همه موجودات از نور وجود اوست: و نور آفتاب چیزی نباشد جز آفتاب، تا بتوان گفت كه آفتاب از نور خویش بزرگتر است؛ بلكه معنی الله اكبر آنست كه وی بزرگتر از آنست كه بقیاس عقل آدمی ویرا بتواند شناخت. معاذ الله كه تقدیس و تنزیه وی چون تقدیس و تنزیه آدمی بود، بلكه وی پاكست از مشابهت همه آفریدها، تا بآدمی چه رسد! و معاذ الله كه پادشاهی وی چون پادشاهی آدمی باشد بر تن خویش، یا صفات وی چون علم و قدرت و دیگر صفات، چون صفات آدمی بود! بلكه این همه نمودگار است، تا همانا چیزی از جمال حضرت الهیت، بر قدر عجز بشریت، آدمی را حاصل آید

و مثل این نمودگار چنانست كه اگر كودكی ما را پرسد كه: «لذت ریاست و سلطنت و مملكت داشتن چگونه لذتی باشد؟»