اندر بیان كردن توبه و روش تائبان و محققان - ۴

 و مرد كه مرد شود بریاضت مرد شود و ریاضت قهر هوا باشد و حق تعالی ما را بقهر هوا فرمود آنجا كه گفت (وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَىٰ فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَىٰ** النازعات: ۴۱) مثل تن هوا پرست چون مثل سگ است چنانكه حق تعالی گفت (وَاتَّـبَعَ هَوٰيهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ* الاعراف: ۱۷۶) تا آنجا كه گفت (لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ) و رسول صلی الله علیه وسلم گفت (اَلنَّاسُ عَالِمٌ وَ مُتَعَلِّمٌ وَسَائِرُ اَلنَّاسِ هَمَجٌ لاَ خَيْرَ فِيه) گفت مردم عالم است یا متعلم و هر چه نه این هر دو است خرمگس است اكنون رسول صلی الله علیه وسلم گفت هر كه رنج تعلیم نكشد همچون خرمگس است و خدای عز وجل آنرا گفت كه علم آموز او بعلم كار نكرد و كار بهوا كرد (فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ اِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ* الاعراف: ۱۷۶) پس خردمند و عاقل آنست كه در اندیشد تا چه می باید كرد تا ازین هر دو بیرون بود و درین خطاب مشترک نبود آنرا كه علم نداند بباید آموخت و رنج آن بباید كشید تا از آنچه رسول صلی الله علیه وسلم گفت كه (سَائِرُ اَلنَّاسِ هَمَجٌ) بیرون آمده باشی و آنكه علم داند بعلم كار باید كرد و متابع هوا نباید بود تا ازان قوم نباشی كه گفت (وَاتَّـبَعَ هَوٰيهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ) تن هوا خواه بتر از سگ است و مجاهدت و ریاضت كم از سگوان نیست چون سگوانی سگ پلید را ریاضت دهد روزیٔ چند سگ أمیرش خوانند و روز شكار و تماشا بی او نروند و أمیر در شكارگاه همه بسوی او نگرد تا او چه می كند و چون می دود و كُشتهٔ او را بزنده بردارند و خطای او را بصواب بردارند اگر صید را در نیابد عذر او را باز خواهند و اگر صید را بیابد و بگیرد نواخت سلطان یابد و سگوانرا خلعت بر سری و تا زنده باشد خاصگان خود را فرا خدمت ایشان كند