نیت آمیختهٔ از ثواب خالی نباشد - ۱

بدانكه چون نیت آمیخته شد، اگر ریا یا غرضی دیگر غالب تر بود از نیت عبادت، این سبب عقوبت بود، و اگر با وی برابر بود نه سبب عقوبت بود نه سبب ثواب، و اگر ضعیف تر بود عمل از ثواب خالی نباشد، و هر چند كه اخبار اشارت بدان می كند كه چون شركت آید گویند برو مزد از آنكس طلب كن كه برای وی كردی، ولكن ظاهر نزدیک ما آنست كه بدین آن می خواهد كه چون هر دو قصد برابر بود مزد نبود، چون طلب كند گویند از آنكس طلب كن، و آنجا كه خبر دلیل عقوبتست مراد آن باشد كه همه قصد ریا باشد یا آن غالب تر باشد، اما چون باعث اصلی قصد تقرب باشد و آن دیگر ضعیف بود نباید كه بی ثواب بود، اگر چه ثواب بدرجه آنكه خالص باشد نرسد. و این اختیار بدو دلیل می كنیم یكی آنكه ما را ببرهان معلوم شده است كه معنی عقوبت دوری دلست از شایستگی حضرت الهیت، و آنست سبب آنكه باتش حجاب سوخته شود، و قصد تقرب تخم سعادتست و قصد دنیا تخم شقاوتست، و اجابت این دو قصد مدد دادن ایشانست، و یكی ویرا دور همی كند و یكی نزدیک، چون برابر باشد؟ و بیكی ببدستی [بدست: وجب] دور گردد ازان و بآن دیگر نزدیک گردد باز آن جای شود كه بود، و اگر بنیم بدست نزدیک گردد خسرانی و بعدی حاصل آید، و اگر نیم بدست دور گردد نزدیكی بماند: چون بیمار كه حرارتی بخورد و برودت هم چندان بخورد برابر شود، و اگر كمتر خورد چیزی از حرارت بیفزاید و اگر نه چیزی از حرارت كمتر شود. و این معصیت و طاعت در روشنی و تاریكی دل همچون اثر داروهاست در مزاج كه یک ذره از وی ضایع نشود و بترازوی عدل رجحان و نقصان آن پیدا شود،