نه هر چه در دنیاست مذمومست

بدین مذمت كه دنیا را كرده آمد، گمان مبر كه هرچه در دنیاست مذموم است، بلكه در دنیا چیزهاست كه آن نه دنیاست، چه عمل در دنیا باشد، و آن نه از دنیا بود، كه آن در صحبت آدمی بآخرت رود: اما علم بعینه با وی بماند، و اما عمل اگرچه بعینه بنماند، اثر آن بماند. و این دو قسم بود: یكی پاكی و صفای جوهر دل كه از ترک معاصی حاصل شود، و یكی انس بذكر خدای – عز وجل- كه از مواظبت بر عبادت كردن حاصل شود، پس این جمله از جمله باقیات صالحاتست كه حق – عز وجل- گفت: «والباقیات الصالحات خیر عند ربک» [و ماندنیهای نیكو بهتر است نزد پروردگار تو]. و لذت علم، و لذت مناجات [با خدا راز و نیاز كردن] و لذت انس بذكر خدای تعالی بیشترست، و آن از دنیاست، و نه از دنیاست. پس همه لذتها مذموم نیست، بلكه لذتی كه بگذرد و بنماند. و آن نیز جمله مذموم نیست، كه این دو قسمت: یكی آنستكه اگر چه وی از دنیاست، و پس از مرگ بنماند، ولكن معین [مددكار، یاور] است بر كار آخرت و بر علم و عمل و بر بسیار گشتن مومنان، چون: قوت و نكاح و لباس و مسكن – كه بقدر حاجت بود. كه این شرط راه آخرتست. هر كس از دنیا برین قدر قناعت كند، و قصد وی ازین، فراغت بود بر كار دین، وی از اهل دنیا نباشد. پس مذموم از دنیا آن باشد كه مقصود از وی نه كار دین باشد، بلكه وی سبب غفلت و بطر [فراموش كردن وظایف در نتیجه زیادی نعمت و فرو ریختن در لذات] و قرار گرفتن دل درین عالم و نفرت گرفتن وی از آن عالم بود. و برای این بود كه رسول –علیه السلام- گفت: «الدنیا ملعونه، و ملعون ما فیها الا ذكر الله و ما والاه» گفت: «دنیا و هر چه در آنست ملعونست الا بذكر خدای تعالی، و آنچه بر آن معاونت كند».