پیدا كردن فایدها و آفات مال بشرح و تفصیل - ۲

نوع دوم آنكه بمردمان دهند، و این چهار قسم بود:

قسم اول صدقه بود، و ثواب آن و بركات دعاء درویشان و همت ایشان و خشنودی ایشان اندر دین و دنیا بزرگ بود، و كسی كه مال ندارد ازین عاجز بود.

قسم دوم مروت باشد: كه میزبانی كند و با برادران- اگرچه توانگر بوند- نیكویی كند و هدیه دهد و مواسات كند و بحق مردمان قیام كند و رسمها بجای آورد، كه این اگرچه با توانگران بود محمود باشد، و صفت سخا بدین حاصل آید، و سخا بزرگترین اخلاقست چنانكه مدح وی بیاید.

قسم سیم آنكه عرض خویش بدان نگاه دارد، چنانكه مثلا بشاعر دهد و بعوان دهد و بكسانی كه بوی طمع دارند و اگر ندهد زبان دراز كنند و غیبت گویند و فحش دهند. و رسول- علیه السلام- گفته است: «هر چه بدان عرض خویش از زبان بدگویان نگاه دارند آن صدقهٔ بود كه راه غیبت و فحش بریشان بسته بود، و آفت دل مشغولی بدان از خویشتن باز داشته بود، كه اگر نكند باشد كه وی نیز اندر مكافات آید و عداوت نیز دراز شود، و این نیز جز بمال نتوان كرد».

قسم چهارم آنكه بكسانی دهد كه خدمت وی كنند: كه هر كس كه همه كارهای خویش بدست خویش كند چون رفتن و شستن و پختن و خریدن و ساختن و غیر آن همه روزگار وی بشود؛ و فرض عین هر كسی آنست كه دیگری بدان قیام نتواند كرد، و آن ذكر و فكرست، و هر چه نیابت را بدان راهیست روزگار بدان ببردن دریغ بود: كه عمر مختصرست و اجل نزدیک و راه سفر آخرت دراز و زاد وی بسیار باید، و هر نفسی غنیمتی بزرگ است بهیچ كار كه از آن گزیر بود مشغول نباید بود،